Πώς βιώνεται και πώς αντιμετωπίζεται;
Η Renee άρχισε να παρατηρεί ότι κάτι δεν πήγαινε καλά όταν ήταν 16 χρονών.
“Γιατί ενώ ήμουν έξυπνη δεν μπορούσα να αποκτήσω καλούς βαθμούς; Πάντοτε καταλάβαινα τι έπρεπε να κάνω (στο σχολείο), αλλά όταν προσπαθούσα να το κάνω, ποτέ δεν μου έβγαινε σωστά. Ποτέ δεν το τελείωνα. Πάντοτε αισθανόμουν εξαντλημένη μετά από την πρώτη προσπάθεια.”
Παρά το γεγονός ότι η Renee αισθανόταν “συνεχώς πίσω και κάπως μπερδεμένη” ως τελειόφοιτη, τα αποτελέσματά της στις εξετάσεις SAT ήταν αρκετά πάνω από τον μέσο όρο και κατοχύρωσε την θέση της ως πρωτοετής στο πανεπιστήμιο UCLA.
Ωστόσο, 500 μίλια μακριά από το σπίτι της (και το άκρως οργανωμένο σπίτι της μητέρας της), το κολέγιο ήταν το “απόλυτο χάος” για την Renee. “Άρχισα (τα πάρτι) – είχα μηδενικό αυτοέλεγχο στο κολέγιο. Μπορείς να κάνεις οτιδήποτε θες, δεν χρειάζεται να πηγαίνεις στις διαλέξεις…ήταν καταστροφικό, επειδή δεν είχα καμία οργάνωση,” ανακαλεί. Τα πάνω κάτω που βίωσε η Renee στο κολέγιο ήταν τόσο σύντομα όσο και χαοτικά – αποσύρθηκε από τα μαθήματά της σε ηλικία 19, ούσα έγκυος με το πρώτο της παιδί.
Και παρότι η Renee δεν θα συνιστούσε αυτή τη δύσκολη διαδρομή στους μαθητές της (εδώ και δέκα χρόνια διδάσκει στην 6η δημοτικού), νιώθει ότι αυτή η πρόωρή εγκυμοσύνη στα 19 της, της έδωσε την οργάνωση που χρειαζόταν για να αντιμετωπίσει την μέχρι τότε μη διαγνωσμένη ΔΕΠΥ της.
“Έμαθα με τον δύσκολο τρόπο πώς να λειτουργώ – δεν έχεις άλλη επιλογή όταν έχεις παιδί. Δεν ξέρω τι θα συνέβαινε αν δεν (έμενα έγκυος),” δηλώνει. Έχοντας αυτό κατά νου, η Renee έχει αφιερώσει το έργο της ζωής της στο να διδάσκει σε παιδιά με ΔΕΠΥ – ελπίζοντας να τα βοηθήσει νωρίς, αποφεύγοντας δυσκολίες στη ζωή τους αργότερα.
Γυναίκες όπως η Renee
Το πιο ανησυχητικό γεγονός στην ιστορία της Renee δεν ήταν ότι η ΔΕΠΥ της παρέμεινε μη διαγνωσμένη ως παιδί – είναι ότι η ΔΕΠΥ συχνά δεν διαγιγνώσκεται σε κορίτσια. Μάλιστα, η τρέχουσα αναλογία διάγνωσης είναι 2.5 αγόρια για κάθε 1 κορίτσι.
Όπως αποδεικνύεται, η ΔΕΠΥ μπορεί να περάσει απαρατήρητη στα κορίτσια σχολικής ηλικίας, καθώς είναι λιγότερο επαναστατικά και πιο πρόθυμα να ευχαριστούν τον περίγυρο τους σε σχέση με τα αγόρια της ηλικίας τους. Επιπλέον, ένα κορίτσι με ΔΕΠΥ μπορεί να προσπαθεί περισσότερο στο σχολείο να “κρύψει” ή να αντισταθμίσει την υπερκινητικότητά της (ή την αδυναμία της να καθίσει ακίνητη) ή την απόσπαση προσοχής της (που συχνά αναφέρεται ως χάζεμα). Ακόμα, τα κορίτσια γενικότερα έχουν παραπάνω τάση για τελειότητα και κίνητρο για ακαδημαϊκή επιτυχία από ότι τα αγόρια.
Για κάποιες νεαρές γυναίκες, όπως η Renee, οι ρωγμές δεν αρχίζουν να φαίνονται μέχρι να φορέσουν το φόρεμα της αποφοίτησής τους από το λύκειο ή μέχρι να βγάλουν την προσωπική τους επαγγελματική κάρτα – συχνά δηλαδή σε καταστάσεις που βρίσκονται “φορτωμένες’’ με ανάγκη επίλυσης προβλημάτων, αξιολόγησης προτεραιοτήτων και πρόβλεψης και προσχεδιασμού.
Οπότε, σήμερα, ήθελα να εξετάσω πώς μοιάζει η ΔΕΠΥ στην ζωή μιας εργαζόμενης γυναίκας. Και για αυτούς που σκέφτεστε ότι η ιστορία ακούγεται γνώριμη, θα σας υποδείξω πώς να βρίσκετε το κατάλληλο είδος βοήθειας (για τον εαυτό σας, έναν συνάδελφο ή έναν φίλο).
Τα 1, 2 και 3 της ΔΕΠΥ
Για λόγους απλοποίησης, υπάρχουν τρία είδη ΔΕΠΥ. Το πρώτο είναι το υπερκινητικό/ παρορμητικό – το οποίο είναι το στερεότυπο της ΔΕΠΥ, το άτομο που δε σταματάει να μιλάει, να κουνιέται, να διακόπτει κτλ. Το δεύτερο είδος είναι ο απρόσεκτος τύπος – συνήθως χαρακτηρίζεται από κάποιον που είναι απρόσεκτος, που συχνά ξεχνά, που δεν δίνει σημασία στις λεπτομέρειες. Το τρίτο είδος είναι ένας συνδυασμός των δύο πρώτων – και είναι αυτό που πιο συχνά διαγιγνώσκεται.
Τα συμπτώματα είναι σχετικά παρόμοια σε ενήλικες και παιδιά – αλλά τείνουν να “ωριμάζουν” με την ηλικία. “Η υπερκινητικότητα τείνει να βελτιώνεται,” δηλώνει η Δρ. Patricia Quinn, μια αναπτυξιακή παιδίατρος και ειδική στη ΔΕΠΥ. “Μετατρέπεται σε εσωτερική ανησυχία – τα άτομα σίγουρα μπορούν να καθίσουν ακίνητα, μπορεί απλώς να κουνούν το πόδι τους ή να μιλούν υπερβολικά. Μιλούν πολύ και δεν μπορούν να σταματήσουν.”
Όσον αφορά την παρορμητικότητα, την οποία η Δρ. Patricia Quinn χαρακτηρίζει ως “πράξεις χωρίς σκέψη” – τα συμπτώματα μπορεί να μετατραπούν από το να βγαίνεις εκτός πορείας με το ποδήλατό σου στους πρόσφατα φυτεμένους πανσέδες της μαμάς σου, μέχρι και το να λες ό,τι σου κατέβει στο μυαλό. Στο άκρο του φάσματος του παροσμητισμού, τα συμπτώματα μπορεί να περικλείουν μια συμπεριφορά με αυξανόμενο ρίσκο επικίνδυνων σεξουαλικών συνηθειών και κατάχρησης ουσιών.
Η ΔΕΠΥ πάει στη δουλειά
Τώρα που έχουμε αναλύσει τους ορισμούς, πώς ακριβώς η “ενηλικιωμένη” ΔΕΠΥ επιδρά στον εργασιακό χώρο; Εξαρτάται από την εκάστοτε διάγνωση.
Για παράδειγμα, αν η προσοχή σου διασπάται εύκολα, μπορεί να δυσκολεύεσαι να τηρείς προθεσμίες (καθώς δεν μπορείς να μην διασπάσαι από το διπλανό σου συνεργάτη που οργανώνει τις εξόδους του Σαββατοκύριακού του). Ή μπορεί τακτικά να διασπάσαι και να χάνεις μεγάλο κομμάτι σημαντικών πληροφοριών κατά τη διάρκεια συνεδριάσεων και κλήσεων (και μπορεί να βρεθείς 10 λεπτά αργοπορημένος σε κανονισμένα τηλεφωνήματα – όσοι έχουν ΔΕΠΥ συχνά δυσκολεύονται να τηρούν πρόγραμμα).
Από την άλλη, αν είσαι παρορμητικός, μπορεί να πιάσεις τον εαυτό σου να γράφει μανιωδώς μηνύματα στο κινητό, αφού η ιδέα και μόνο του να κάθεσαι ακίνητος μπροστά από μια οθόνη σου μοιάζει – βασανιστική. Ακόμα, μπορεί να παίρνεις παρορμητικά τον λόγο σε συζητήσεις ή να παρεκτρέπεις τις ομαδικές συναντήσεις (ή να επιλέξεις ένα δίωρο μεσημεριανό γεύμα ακόμα και αν σε πιέζει ο χρόνος).
Και όσον αφορά τη συσσωρευτική επίδραση της διάσπασης ή της παρορμητικότητας; Συνήθως έχουν αρνητική επίδραση στην αυτοεκτίμηση, λέει η Δρ. Sophie Duriez, ψυχίατρος με ειδίκευση στη ΔΕΠΥ στο Λος Άντζελες. “Αν οι γυναίκες έχουν ΔΕΠΥ αλλά δεν έχουν διαγνωστεί, μπορεί να συγχιστούν και να πέσουν σε κατάθλιψη. Συχνά είναι πολύ δημιουργικές και δυναμικές αλλά δυσκολεύονται να είναι παραγωγικές και να ολοκληρώνουν εργασίες ή ακόμα μπουρδουκλόνονται όταν πρέπει να κάνουν πολλά ταυτόχρονα – και αισθάνονται ελλιπείς.”
Οι κοινωνικές προσδοκίες από τις γυναίκες (που συχνά βρίσκονται σε “οργανωτικούς” ρόλους για το αφεντικό ή την οικογένειά τους) επιδεινώνει την μειωμένη αίσθηση αυτοεκτίμησης, δηλώνει η Δρ. Kim Kensington, κλινική ψυχολόγος και ειδική στη ΔΕΠΥ. “Αν ένας άντρας είναι πολύ ακατάστατος και το γραφείο του είναι μια καταστροφή, οι άνθρωποι δεν τον κρίνουν. Αλλά για μια γυναίκα, οι άνθρωποι θα αναρωτηθούν, “Τί συμβαίνει εδώ;”
Τι και αν τα παραπάνω μου ακούγονται γνώριμα;
Αν αυτά τα συμπτώματα ακούγονται σαν κάτι που εσύ ή κάποιοι φίλοι σου βιώνουν, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι έρευνα σε αξιόπιστους ιστότοπους όπως ο ADHD Hellas (Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με ΔΕΠΥ), o CHADD (Children and Adults with Hyperactivity/Attention Deficit Disorder) ή ο ADDA (Attention Deficit Disorder Association). Αν οι πληροφορίες που βρεις αντιστοιχούν στα συμπτώματά σας, η Δρ. Kensington λέει ότι το επόμενο βήμα είναι μια καλή διαγνωστική άσκηση. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο “τεστ”, ωστόσο μια καλή συνέντευξη με έναν διπλωματούχο ψυχολόγο ή ψυχίατρο μπορεί να σε οδηγήσουν στη σωστή διάγνωση.
Από αυτό το σημείο και έπειτα, οι επιλογές θεραπείας μπορεί να είναι ένας συνδυασμός φαρμακευτικής θεραπείας (συχνά χορηγούνται διεγερτικά φάρμακα για τη μείωση των συμπτωμάτων) και πολλαπλά είδη παροχής συμβουλών.
Διερευνώντας τη “Φιλικότητα της ΔΕΠΥ” στην επιλεγμένη καριέρα σου
Το επόμενο βήμα – και ένα άκρως σημαντικό μάλιστα – είναι το να δεις τον εγκέφαλό σου που τρέχει μίλια το λεπτό σαν ευλογία. Η Δρ. Kensington, που έχει ΔΕΠΥ, δηλώνει ότι την κάνει εξαιρετική στην επίλυση προβλημάτων. “Μπορώ να λύσω προβλήματα που άλλοι αδυνατούν επειδή δεν είμαι τόσο γραμμική. (Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ) έχουν ένα σωρό πληροφορίες που επεξεργάζονται την ίδια στιγμή, και έτσι μπορούμε να ενώσουμε τις τελείες που άλλοι δεν μπορούν απαραίτητα.”
Οπότε, αν σου έχει δοθεί αυτή η δυνατότητα της άκρως δημιουργικής και γρήγορης σκέψης, να σκεφτείς να δουλέψεις σε ένα περιβάλλον που εκτιμά το ταλέντο σου. Χαριτολογώντας, η Δρ. Quinn λέει πως βλέπει τους πάσχοντες από ΔΕΠΥ να ακμάζουν στις δημιουργικές τέχνες και στα μηχανικά επαγγέλματα, όπου μπορούν να εργαστούν περισσότερο ανεξάρτητα και να συμβάλλουν με πρωτότυπες ιδέες. “Όταν συνομιλώ με γονείς που τα παιδιά τους έχουν ΔΕΠΥ, πάντα λέω πως είναι αυτοί που θα βρουν 32 χρήσεις για την οδοντόπαστα. Για τέτοιο είδος μυαλό μιλάμε,” εξηγεί.
Όμως, τι και αν είμαι ήδη στην δουλειά των ονείρων μου;
Αν ήδη ασχολείσαι με αυτό που επιθυμείς, αλλά ξέρεις ότι υπάρχουν συγκεκριμένες (όπως η συγγραφή αναφορών ή μακροπρόθεσμα σχέδια με αυστηρές προθεσμίες) εκφάνσεις στις οποίες δυσκολεύεσαι, η Quinn συνιστά να καθίσεις να αξιολογήσεις τις δυνάμεις και τις αδυναμίες σου.
Για παράδειγμα, αν είσαι ένας άνθρωπος “ιδεών” και αναγνωρίζεις ότι αυτό σε κάνει σημαντικό κομμάτι της εταιρείας, απευθύνσου στον υπεύθυνό σου και εξέφρασε του με ειλικρίνεια ότι δυσκολεύεσαι να τηρείς προθεσμίες. “Από το να δουλεύεις όλη νύχτα όπως έκανες στο κολέγιο, ζήτα να βρίσκεστε κάθε εβδομάδα και να χωρίζετε το έργο σε μικρότερες βραχυπρόθεσμες εργασίες,” προτείνει.
Εναλλακτικά, αν αποσπάσαι εύκολα και “δουλεύεις σε καταστάσεις με πολλή πίεση, ρώτα τον υπεύθυνό σου αν μπορείς να χρησιμοποιείς την αίθουσα συνεδριάσεων. Δεν χρειάζεται να δηλώσεις πως έχεις ΔΕΠΥ – απλώς πες πως ‘θέλω να κάνω καλή δουλειά και όλη η δραστηριότητα εκεί έξω με αποσπά,’” προσθέτει η Quinn. Η Kensington επίσης υποστηρίζει το να ζητήσεις επιπλέον βοήθεια – για παράδειγμα ζήτα να αρχίζεις τη δουλειά λίγο νωρίτερα όταν το τηλέφωνο δεν χτυπά ασταμάτητα, ή να πηγαίνεις για δουλειά κάποια Σάββατα για λιγότερους περισπασμούς.
Και τέλος, για να πετύχεις τους στόχους σου, δώσε την άδεια στον εαυτό σου “να κάνει πράγματα που μπορεί και να μην μοιάζουν τόσο φυσιολογικά από την απέξω,” λέει η Δρ. Kensington. Συγκεκριμένη περίπτωση; Η πελάτης της Δρ. Kensington και η πλαστική κορνίζα της:
“Είχα μια πελάτισσα που είχε μια πλαστική κορνίζα στην οποία έβαζε πολύχρωμες κάρτες ευρετηρίου. Σε κάθε κάρτα, έγραφε τις εργασίες στις οποίες δούλευε εκείνη τη στιγμή. Επειδή, όταν χτυπούσε το τηλέφωνο, δεν θυμόταν τι προσπαθούσε να κάνει πριν το τηλεφώνημα.”
“Νομίζω μπορούμε να γίνουμε ιδιαίτερα ευρηματικοί – σαν τον MacGyver – επειδή τόσα πράγματα έχουν πάει λάθος, για το οποία θα έπρεπε να αναζητήσουμε εναλλακτικές,” εξηγεί η Kensington. “Μπορούμε να κατευθύνουμε τον δικό μας δρόμο γύρω από προβλήματα με έναν διαφορετικό τρόπο.”
Απόδοση/Μετάφραση: Ομάδα Εθελοντών - Φοιτητών ADHD Hellas
