Η θεραπευτική αντιμετώπιση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας και των υποτύπων της σε παιδιά και εφήβους, έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες αντικείμενο μεγάλου αριθμού ερευνών κι έχει προκαλέσει πολλές και έντονες συζητήσεις στις επιστημονικές κοινότητες της Ευρώπης και της Β. Αμερικής.

Από την ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας της τελευταίας δεκαετίας, διαπιστώνεται η ύπαρξη συναίνεσης μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών ειδικοτήτων σχετικά με τις κατευθυντήριες οδηγίες για την θεραπευτική αντιμετώπιση της διαταραχής .Το προτεινόμενο σχήμα είναι πολυεπίπεδο και αναφέρεται

A) στην Ψυχοεκπαίδευση,

δηλαδή στη συνεχή πληροφόρηση και συμβουλευτική των πασχόντων και των προσώπων αναφοράς (γονείς, εκπαιδευτικοί)

Β) στη Φαρμακοθεραπεία,

στις περιπτώσεις που κρίνεται ενδεδειγμένη. Είναι εξειδικευμένη για κάθε περίπτωση και συναρτάται με την ψυχολογική πίεση που αισθάνεται το παιδί/έφηβος, η οικογένειά του και το ευρύτερο περιβάλλον. Η χορήγηση της, υπό αυτές τις προϋποθέσεις, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των εμπλεκομένων. Η Διαταραχή δεν θεραπεύεται αλλά αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά.

Γ) στην Ψυχοθεραπεία

Συνήθως η συμπτωματολογία που συνδέεται με τη ΔΕΠΥ και συννοσηρές διαταραχές, που συχνά συνυπάρχουν, απαιτεί πολυεπίπεδη θεραπευτική αντιμετώπιση, κατά την οποία η φαρμακοθεραπεία συνοδεύεται και από ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις – ανάλογα με το είδος των προβλημάτων – όπως γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, συγκεκριμένες συμπεριφορικές τεχνικές, οικογενειακή θεραπεία. Οι ψυχοθεραπευτικές τεχνικές οφείλουν να αξιολογούνται κατά τακτά χρονικά διαστήματα, σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους και να προσαρμόζονται ανάλογα με την πορεία του ασθενούς και τις αλλαγές που επιφέρουν στο περιβάλλον του.

Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η ψυχοεκπαίδευση των γονέων αποτελεί απαραίτητο τμήμα μιας ολοκληρωμένης και κατά το δυνατόν αποτελεσματικής θεραπευτικής αντιμετώπισης παιδιών και εφήβων με ΔΕΠΥ, δεδομένου ότι η διαταραχή συνήθως διαγιγνώσκεται κατά την είσοδο του παιδιού στη σχολική ζωή και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει πλέον στο σχολείο και στο σπίτι επηρεάζουν αρνητικά το ίδιο το παιδί και την οικογένεια συνολικά.

Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν λεπτομερή και εις βάθος ενημέρωση για τη διαταραχή και πιθανές αιτίες, για την επίδραση της φαρμακευτικής αγωγής, που πιθανόν να λαμβάνει το παιδί, και συμβουλές για την αντιμετώπιση των καθημερινών μικρών ή μεγαλύτερων προβλημάτων που προκύπτουν στην επικοινωνία γονέων και παιδιών. Στόχο αποτελεί, λαμβανομένου και υπόψη ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων και ένας γονέας έχει ΔΕΠΥ, να αποκτήσουν οι γονείς, πλην άλλων, δεξιότητες να αναλύουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους, να προλαβαίνουν κλιμάκωση των κρίσεων και εφόσον συμβούν, να τις αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα, χωρίς δραματικές εξάρσεις και αρνητικές συναισθηματικές επιπτώσεις για όλη την οικογένεια. Οι γονείς ασκούνται φέρνοντας παραδείγματα από την συναλλαγή τους με τα παιδιά τους και ενθαρρύνονται να αντιμετωπίζουν με ψυχραιμία διενέξεις μεταξύ τους εξαιτίας των παιδιών, μεταξύ γονέων και παιδιών, αδελφών μεταξύ τους και γενικότερα να διασφαλίσουν ένα πιο ήρεμο κλίμα στην καθημερινότητα , γεγονός που βοηθά όλους και ακόμα περισσότερο το παιδί με ΔΕΠΥ στην καθημερινή του λειτουργία.

Περιληπτικά αναφέρονται μερικές βασικές αρχές στην επαφή γονέων και παιδιών με ΔΕΠΥ, στις οποίες ασκούνται οι γονείς, όπως να αναπτύσσουν θετικές σχέσεις με τα παιδιά τους, να επαινούν και να τα ενισχύουν, να θέτουν σαφείς κανόνες και να ελέγχουν αν αυτοί εφαρμόζονται, να προλαβαίνουν επερχόμενες κρίσεις κ.ά.

Αξιοσημείωτo τέλος να αναφερθεί, είναι η ύπαρξη αποτελεσμάτων ανεξαρτήτων μελετών, που υποστηρίζουν υπό προϋποθέσεις τη θετική επίδραση των προγραμμάτων αυτών στη θεραπευτική αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με ΔΕΠΥ και τη συμβολή τους στην εγκατάσταση θετικού κλίματος εντός της οικογένειας .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) MTA Cooperative Group. Moderators and mediators of treatment response for children with attention deficit hyperactivity disorder:the MTA study.Arch Gen Psychiatry,1999;56:1088-96.

2)Taylor E, Doepfner M, Sergeant J, Asherson P, Banaschewski T, Buitelaar J et al. European clinical guidelines for hyperkinetic disorder-first upgrade. Eur Child Adolesc Psychiatry,2004;13 Suppl, 1/7-13.

3)Montoya et al.: Is psychoeducation for parents and teachers of children and adolescents with ADHD efficacious? A systematic literature review. Eur Psychiatry 2011;26:166-75.

4)Scmeck K,Albermann K, Bader M, Haenggeli C-A, Ryffel M, Zollinger M, Steinhausen H-C. Behandlung von ADHS bei Kindern u. Jugendlichen.Schweiz Med Forum 2008:8(23): 436-439.

Γεωργουτσάκου Σοφία, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Ι.Π.Κ. Παλλήνης-Σισμανόγλειο Γενικό Νοσοκομείο