Το δεύτερο ερευνητικό εγχείρημα της συνεργασίας ENIGMA-ADHD
Το 2017 δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Lancet Psychiatry τα αποτελέσματα του πρώτου ερευνητικού εγχειρήματος της συνεργασίας ENIGMA-ADHD για τη σχέση των υποφλοιώδων όγκων του εγκεφάλου με τη ΔΕΠΥ. Σήμερα, στο δεύτερό της πλέον έργο, η ομάδα αναλύει τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από την εξέταση του εγκεφαλικού φλοιού 2246 ατόμων διαγνωσμένων με ΔΕΠΥ και 1713 ατόμων χωρίς διάγνωση και ηλικίας 4 ως 63 ετών. Τα δεδομένα συνέλεξαν 37 ερευνητικές ομάδες ανά τον κόσμο. Με τη χρήση του λογισμικού απεικόνισης FreeSurfer έγινε η συσχέτιση του πάχους και της επιφάνειας σε 34 περιοχές του φλοιού του εγκεφάλου μεταξύ ατόμων που είχαν ΔΕΠΥ και της ομάδας ελέγχου. Το δείγμα χωρίστηκε σε τρεις ηλικιακές ομάδες: παιδιά, έφηβες/ους και ενήλικες. Κατόπιν, τα αποτελέσματα υποβλήθηκαν σε σύγκριση και έλεγχο ανά ηλικιακή ομάδα.
Από τις τρεις ομάδες, μόνο στην ομάδα των παιδιών εντοπίστηκαν μικρές διαφορές. Οι διαφορές αυτές ήταν εμφανείς και διάχυτες στην επιφάνεια του φλοιού του εγκεφάλου, ενώ σε ό,τι αφορά στο πάχος του φλοιού, οι διαφορές ήταν πιο εστιασμένες. Επειδή οι εν λόγω διαφορές μέσω της απεικόνισης εντοπίστηκαν μόνο επίπεδο ομάδας (και όχι ατομικευμένο), δεν μπορούν να αποτελέσουν διαγνωστικό κριτήριο για τη ΔΕΠΥ ή για τη θεραπεία της.
Οι διαφορές αυτές -αν και μικρές- εκτός από άτομα κλινικά διαγνωσμένα με ΔΕΠΥ εντοπίστηκαν -σε λιγότερο εμφανή βαθμό- και σε άτομα της εφηβικής ηλικίας με κάποια συμπτώματα ΔΕΠΥ (αλλά χωρίς να εμφανίζουν την πλήρη κλινική διάγνωση). Το εύρημα αυτό αποτελεί απόρροια της συνεργασίας μεταξύ της ομάδας ENIGMA-ADHD και Generation-R study από το Ρότερνταμ κατά την οποία συλλέχθηκαν δεδομένα από την απεικόνιση 2700 παιδικών εγκεφάλων του γενικότερου πληθυσμού ηλικίας 9 ως 11 ετών. Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνητών, αρκετά συμπτώματα απροσεξίας φαίνεται να σχετίζονται με μείωση της συνολικής επιφάνειας του εγκεφαλικού φλοιού.
Σε τρίτη έρευνα, χρησιμοποιώντας δεδομένα του ερευνητικού προγράμματος NeuroImage που αντλήθηκαν από τις πόλεις του Ναϊμέχεν και του Άμστερνταμ, εξετάστηκε η επίδραση της οικογένειας στις παραπάνω περιοχές του εγκεφάλου στις οποίες εντοπίστηκαν διαφορές μεταξύ των ατόμων με ΔΕΠΥ και της ομάδας ελέγχου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αδέλφια ατόμων με ΔΕΠΥ εμφάνισαν αλλοιώσεις στην επιφάνεια του εγκεφαλικού φλοιού παρόμοιες με αυτές των πάσχοντων αδελφών με ΔΕΠΥ. Αυτό υπονοεί πως οικογενειακοί παράγοντες, όπως τα γονίδια ή το κοινό περιβάλλον κλπ. , μπορούν να παίξουν ρόλο στην ανάτπυξη χαρακτηριστικών του φλοιού του εγκεφάλου.
«Συνδυάζοντας δεδομένα από πολλές διαφορετικές ερευνητικές ομάδες παγκοσμίως εντοπίσαμε διαφορές στον εγκεφαλικό φλοιό σταθερά σχετιζόμενες με τη ΔΕΠΥ. Διαπιστώνουμε ότι οι διαφορές αυτές εκτείνονται πέρα από τις στενά καθορισμένες κλινικές διαγνώσεις και εντοπίζονται -με λιγότερο εμφανή τρόπο- σε άτομα με κάποια συμπτώματα ΔΕΠΥ και σε υγιή αδέλφια ατόμων με ΔΕΠΥ. Το εύρημα αυτό ενισχύει την άποψη ότι τα συμπτώματα που σκιαγραφούν τη ΔΕΠΥ μπορεί να αποτελούν διακριτά χαρακτηριστικά του πληθυσμού τα οποία τοποθετούνται σε ένα συνεχές, κάτι το οποίο έχει ήδη παρατηρηθεί και σε άλλες συμπεριφορικές και γενετικές έρευνες».
Τέλος, η ομάδα ENIGMA-ADHD Working Group, υπό την επιστημονική καθοδήγηση της Martine Hoogman και της Barbara Franke από το Πανεπιστήμιο Ράντμπουντ του Άμστερνταμ, φιλοδοξεί να ερευνήσουν στο μέλλον επιπλέον χαρακτηριστικά στον εγκέφαλο, όπως δομικές συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών περιοχών, καθώς και να μελετηθούν περισσότεροι ανήλικες με ΔΕΠΥ, στους οποίους -ακόμη και σήμερα- η έρευνα είναι περιορισμένη.
Πηγή: Hoogman, Martine (2019). The cortex and ADHD: the second project of the ENIGMA-ADHD collaboration.
Απόδοση: Πάντου Κέλλυ