Πάνω από τα δύο τρίτα των ατόμων με ΔΕΠΥ ζουν με τουλάχιστον μία ακόμα συνυπάρχουσα διαταραχή και τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μπορεί να επισκιάζουν τις άλλες διαταραχές. Αλλά όπως και ένας μη διαγνωσμένος άνθρωπος με ΔΕΠΥ μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες στην καθημερινή του ζωή, έτσι κι άλλες διαταραχές μπορούν να προκαλέσουν επίσης περιττή ταλαιπωρία σε άτομα με ΔΕΠΥ και στις οικογένειές τους, εάν δεν ακολουθήσουν κάποια θεραπεία. Οποιαδήποτε διαταραχή μπορεί να συνυπάρχει με τη ΔΕΠΥ, αλλά ορισμένες τείνουν να εμφανίζονται πιο συχνά με τη ΔΕΠΥ. Η ΔΕΠΥ μπορεί να συνυπάρχει με μία ή και περισσότερες διαταραχές.
Διαταραχές Διάσπασης Συμπεριφοράς
Περίπου το 40% των ατόμων με ΔΕΠΥ έχουν Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή (Oppositional Defiant Disorder ή ODD). Η διαταραχή αυτή περιλαμβάνει ένα μοτίβο λογομαχιών, ευέξαπτης συμπεριφοράς, ανυπακοής κανόνων, ενοχοποίησης άλλων, εσκεμμένης ενόχλησης των άλλων, θυμού, μοχθηρότητας και εκδικητικότητας.
Μεταξύ των ατόμων με ΔΕΠΥ, η διαταραχή διαγωγής (conduct disorder ή CD) μπορεί να είναι παρούσα και εμφανίζεται στο 27% των παιδιών, στο 45-50% των εφήβων και στο 20-25% των ενηλίκων με ΔΕΠΥ. Τα παιδιά με διαταραχή διαγωγής συχνά είναι επιθετικά προς άλλους ανθρώπους ή ζώα, καταστρέφουν προσωπική ιδιοκτησία, λένε ψέματα ή κλέβουν από άλλους, έχουν την τάση να δραπετεύουν ή να κάνουν κοπάνα από το σχολείο. Ενήλικες με αυτή τη διαταραχή συχνά εκφράζουν συμπεριφορές που τους φέρνουν αντιμέτωπους με τον νόμο.
Διαταραχές Διάθεσης
Στους ενήλικες, περίπου το 38% των ασθενών με ΔΕΠΥ έχουν συνυπάρχουσα διαταραχή της διάθεσης. Οι διαταραχές της διάθεσης χαρακτηρίζονται από ακραίες αλλαγές στη διάθεση. Τα παιδιά με διαταραχές διάθεσης μπορεί να φαίνεται ότι έχουν κακή διάθεση συχνά. Μπορεί να κλαίνε καθημερινά ή να είναι συχνά ευερέθιστα με τους άλλους χωρίς προφανή λόγο. Οι διαταραχές της διάθεσης περιλαμβάνουν κατάθλιψη, μανία και διπολική διαταραχή.
Περίπου το 14% των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν και κατάθλιψη, ενώ μόνο το 1% των παιδιών χωρίς ΔΕΠΥ έχουν κατάθλιψη. Στους ενήλικες με ΔΕΠΥ, περίπου το 47% έχουν και κατάθλιψη. Συνήθως, η ΔΕΠΥ εμφανίζεται πρώτα και η κατάθλιψη αργότερα. Τόσο οι περιβαλλοντικοί όσο και οι γενετικοί παράγοντες μπορεί να συμβάλλουν σε αυτό.
Έως και το 20% των ατόμων με ΔΕΠΥ μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα διπολικής διαταραχής, μια σοβαρή κατάσταση που περιλαμβάνει περιόδους μανίας, ασυνήθιστα αυξημένη διάθεση και ενέργεια, ακόμα και επεισόδια κλινικής κατάθλιψης. Εάν δεν υπάρξει άμεση παρέμβαση μέσω θεραπείας, η διπολική διαταραχή μπορεί να βλάψει σχέσεις και να οδηγήσει σε απώλεια εργασίας, σχολικά προβλήματα ακόμη και σε αυτοκτονία.
Άγχος
Έως και το 30% των παιδιών και έως το 53% των ενηλίκων με ΔΕΠΥ μπορεί επίσης να πάσχουν από αγχώδη διαταραχή. Οι ασθενείς με αγχώδεις διαταραχές συχνά ανησυχούν υπερβολικά για πολλά ζητήματα (σχολείο, δουλειά, κ.λπ.) και μπορεί να αισθάνονται νευρικοί, αγχωμένοι, κουρασμένοι, τεταμένοι και να έχουν πρόβλημα να κοιμηθούν ξεκούραστοι.
Tics και σύνδρομο Tourette
Λιγότερο από το 10% των ατόμων με ΔΕΠΥ έχουν τικ ή σύνδρομο Tourette, αλλά το 60 έως 80% των ατόμων με σύνδρομο Tourette έχουν ΔΕΠΥ. Τα τικ περιλαμβάνουν ξαφνικές, γρήγορες, επαναλαμβανόμενες, ακούσιες κινήσεις ή φωνές. Το σύνδρομο Tourette είναι μια πολύ πιο σπάνια, αλλά πιο σοβαρή διαταραχή τικ, όπου οι ασθενείς μπορεί να κάνουν θορύβους, όπως γάβγισμα μιας λέξης ή ήχου και κινήσεις, όπως επαναλαμβανόμενο τρεμόπαιγμα ή ανοιγοκλείσιμο των ματιών, σχεδόν σε καθημερινή βάση για χρόνια.
Μαθησιακές Διαταραχές
Έως και 50% των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν συνυπάρχουσα μαθησιακή διαταραχή, ενώ το 5% των παιδιών χωρίς ΔΕΠΥ έχουν μαθησιακές διαταραχές. Οι μαθησιακές διαταραχές μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αποκτούν ή χρησιμοποιούν νέες πληροφορίες, όπως η ανάγνωση ή ο υπολογισμός. Οι πιο συχνές μαθησιακές διαταραχές είναι η δυσλεξία και η δυσαριθμησία. Επιπλέον, το 12% των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν προβλήματα λόγου, σε σύγκριση με το 3% χωρίς ΔΕΠΥ.
Διαταραχές Ύπνου
Το 25 έως 50% των γονέων παιδιών με ΔΕΠΥ, αναφέρουν ότι τα παιδιά τους υποφέρουν από προβλήματα ύπνου, συγκεκριμένα από δυσκολίες που αφορούν τον ύπνο και τη διατήρηση ενός ομαλού ύπνου, χωρίς αϋπνίες. Τα προβλήματα ύπνου μπορεί να είναι σύμπτωμα της ΔΕΠΥ, μπορεί να επιδεινωθούν από τη ΔΕΠΥ ή μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ.
Κατάχρηση Ουσιών
Έρευνες δείχνουν ότι οι νέοι με ΔΕΠΥ διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για πολύ πρώιμη χρήση τσιγάρου, ακολουθούμενο από κατάχρηση αλκοόλ και στη συνέχεια κατάχρηση ναρκωτικών. Το κάπνισμα είναι πιο συχνό σε εφήβους με ΔΕΠΥ ενώ και οι ενήλικες με ΔΕΠΥ έχουν αυξημένα ποσοστά καπνίσματος και αναφέρουν ιδιαίτερη δυσκολία στο κόψιμο του τσιγάρου. Οι νέοι με ΔΕΠΥ έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εθιστούν στη νικοτίνη σε σχέση με άτομα χωρίς ΔΕΠΥ.
Ωστόσο, η έρευνα έχει δείξει ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ που λαμβάνουν θεραπεία με διεγερτικά δεν είναι πιο επιρρεπή στην κατάχρηση κοκαΐνης και διεγερτικών από ό,τι άλλοι άνθρωποι. Πράγματι, οι έφηβοι που λαμβάνουν διεγερτικά φάρμακα για τη ΔΕΠΥ έχουν λιγότερες πιθανότητες να χρησιμοποιήσουν στη συνέχεια παράνομα ναρκωτικά από ό,τι τα παιδιά με ΔΕΠΥ στα οποία δεν συνταγογραφούνται φάρμακα.
Διάγνωση
Ως μέρος της διαγνωστικής διαδικασίας της ΔΕΠΥ, ο κλινικός ιατρός ή ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας πρέπει επίσης να καθορίσει εάν υπάρχουν άλλες καταστάσεις που επηρεάζουν το άτομο που θα μπορούσαν να ευθύνονται για την εμφάνιση συμπτωμάτων. Συχνά, τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μπορεί να επικαλύπτονται με άλλες διαταραχές.
Η πρόκληση για τον επαγγελματία υγείας είναι να καταλάβει εάν ένα σύμπτωμα ανήκει στη ΔΕΠΥ, σε διαφορετική διαταραχή ή και στις δύο διαταραχές ταυτόχρονα. Για ορισμένους ασθενείς, η αλληλοεπικάλυψη των συμπτωμάτων μεταξύ των διαφόρων διαταραχών καθιστά απαραίτητες πολλαπλές διαγνώσεις. Συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια χρησιμοποιούνται συχνά για τη λήψη πληροφοριών σχετικά με τα συμπτώματα του ασθενή, της οικογένειας και των δασκάλων - στην περίπτωση των παιδιών- για τον έλεγχο αυτών και άλλων διαταραχών.
Αντιμετώπιση συνυπαρχόντων διαταραχών
Οι αποφάσεις σχετικά με το ποια διαταραχή θα αντιμετωπιστεί πρώτα εξαρτώνται από τις επιπτώσεις που προκαλούν αυτά τα συμπτώματα στη ζωή του ατόμου. Οι κλινικοί γιατροί συνεργάζονται με τον ασθενή και τα μέλη της οικογένειας, ειδικά στην περίπτωση των παιδιών, για να δημιουργήσουν ένα εξατομικευμένο ολοκληρωμένο σχέδιο θεραπείας. Αυτά τα σχέδια είναι σε εξέλιξη και θα πρέπει να επανεξετάζονται τουλάχιστον ετησίως για να βεβαιωθεί ότι οι θεραπευτικές επιλογές λειτουργούν και να τις αναπροσαρμόσουν, εάν είναι απαραίτητο.
Σε πολλές περιπτώσεις, όταν ένα άτομο έχει τόσο ΔΕΠΥ όσο και κάποια συνυπάρχουσα πάθηση, ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να επιλέξει να θεραπεύσει πρώτα τη ΔΕΠΥ επειδή η πρωτογενής θεραπεία της ΔΕΠΥ μπορεί να μειώσει το άγχος, να βελτιώσει τη διάσπαση προσοχής και να ενισχύσει την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της άλλης πάθησης. Οι επιλογές θεραπείας για τη ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν γνωσιακή και συμπεριφορική θεραπεία, φαρμακευτική αγωγή, εκπαίδευση δεξιοτήτων, συμβουλευτική και σχολική υποστήριξη και άλλα βοηθήματα. Αυτές οι παρεμβάσεις μπορούν να προσαρμοστούν στις ανάγκες του ασθενούς και της οικογένειας για να βοηθήσουν τον ασθενή να ελέγξει τα συμπτώματα, να αντιμετωπίσει τη διαταραχή, να βελτιώσει τη συνολική ψυχολογική ευεξία και να διαχειριστεί τις κοινωνικές σχέσεις.
Απόδοση/Μετάφραση: Ομάδα Εθελοντών - Φοιτητών ADHD Hellas