Βοηθώντας μαθητές με ΔΕΠ-Υ μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας
Η αποτελεσματική ακαδημαϊκή διδασκαλία βοηθάει τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ να πετύχουν. Καθώς σχεδιάζετε και διεξάγετε τα μαθήματά σας, χρησιμοποιήστε τις ακόλουθες τεχνικές στις διάφορες θεματικές ενότητες και εκπαιδευτικές βαθμίδες, για να βελτιώσετε την εμπειρία μάθησης για τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ.
Ξεκινώντας το μάθημα
Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ μαθαίνουν καλύτερα όταν ακολουθείται μια συγκεκριμένη δομή καθ’ όλο τον σχεδιασμό του μαθήματος. Είναι ζωτικής σημασίας η ύπαρξη μιας ροής στο μάθημα που να ακολουθεί μια βασική ρουτίνα αλλά και να διατηρεί ένα επίπεδο συνοχής. Αυτό επιτρέπει στους μαθητές να επικεντρωθούν στις καινούριες πληροφορίες και δραστηριότητες, αντί να προσπαθούν να καταλάβουν τι θα ακολουθήσει και τι υποτίθεται πως πρέπει να κάνουν. Χρησιμοποιείστε τις ακόλουθες στρατηγικές για να αναπτύξετε μια ρουτίνα που λειτουργεί για εσάς, και χρησιμοποιήστε την όταν ξεκινάτε κάθε μάθημα.
- Συνοψίστε τις δραστηριότητες όλου του μαθήματος οπτικά και προφορικά
Ξεκινήστε κάθε μάθημα με μια ανασκόπηση του τι θα μάθει ο μαθητής και των δραστηριοτήτων που θα χρησιμοποιήσετε για να το διδάξετε. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε «Χθες δουλέψαμε το να μετράμε ανά δεκάδες. Σήμερα θα θυμηθούμε αυτά που μάθαμε στο χθεσινό μάθημα. Έπειτα θα μάθουμε να μετράμε ανά πεντάδες. Θα δουλέψετε με τον διπλανό σας αλλά και μόνοι σας». Στον πίνακα μπορείτε να γράψετε:
- Επανάληψη του μετρήματος ανά δεκάδες
- Μαθαίνουμε να μετράμε ανά πεντάδες
- Εξασκούμε το μέτρημα ανά πεντάδες με τον διπλανό μας
- Εξασκούμε το μέτρημα ανά πεντάδες μόνοι μας
- Παρουσιάστε τους στόχους του μαθήματος με πολλούς τρόπους
Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ συχνά ωφελούνται από τους πολλαπλούς τρόπους παρουσίασης. Για παράδειγμα, όσον αφορά τους στόχους του μαθήματος, μπορείτε να τους γράψετε στον πίνακα, να τους πείτε δυνατά, να ζητήσετε από τους μαθητές να τους επαναλάβουν, ή να τους αντιγράψουν από τον πίνακα. Χρησιμοποιείστε τουλάχιστον δύο τρόπους παρουσίασης.
- Περιγράψτε τις προσδοκίες συμπεριφοράς
Πείτε στους μαθητές πως πρέπει να συμπεριφέρονται κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Για παράδειγμα, αν δουλεύουν σε ομάδες εξηγείστε τους ότι μπορούν να μιλούν με τον συνεργάτη τους ή την ομάδα τους. Αν δουλεύουν ατομικά πείτε τους ότι πρέπει να είναι ήσυχοι. Επίσης, πείτε τους με ποιόν τρόπο πρέπει να σας τραβήξουν την προσοχή αν έχουν κάποια απορία, χρειάζονται βοήθεια ή αν τους είναι δύσκολο να συμμορφωθούν με τις προσδοκίες συμπεριφοράς, π.χ. αν αισθάνονται πως διαταράσσονται από άλλους μαθητές που μιλούν.
- Καταγράψτε σε λίστα τα υλικά
Πείτε στους μαθητές τα υλικά που χρειάζονται στο μάθημα, αντί να τους αφήνετε να τα σκεφτούν μόνοι τους. Να είστε συγκεκριμένοι. Για ένα καλλιτεχνικό έργο, πείτε τους συγκεκριμένα τα πράγματα που θα χρειαστούν, όπως «τρία φύλλα χρωματιστού χαρτιού, τα κραγιόνια τους, και ψαλίδι». Για μια άσκηση ανάγνωσης κειμένου, μπορείτε να τους πείτε ότι χρειάζονται το βιβλίο τους με τα κείμενα, το τετράδιο εργασιών τους, και δύο μολύβια.
- Συμπεριλάβετε χρονικά όρια
Πείτε στους μαθητές πόση ώρα θα πρέπει να δουλέψουν πάνω σε κάθε δραστηριότητα, και σκεφτείτε να βάλετε ένα χρονοδιακόπτη για να τους βοηθήσετε να δουν την ώρα. Ορίστε έναν συγκεκριμένο χρόνο που θα αφιερωθεί για κάθε μέρος του μαθήματος – αναθεώρηση προηγούμενων υλικών, εισαγωγή νέου μαθήματος, δουλειά σε ομάδες, και ατομική δουλειά – αντί για μεγάλα χρονικά διαστήματα όπως «την επόμενη ώρα» ή «όλη την ώρα του μαθήματος». Τα χρονικά όρια στοχεύουν στο να βοηθήσουν τους μαθητές να μείνουν συγκεντρωμένοι στη δραστηριότητα που κάνουν και να βελτιώσουν τη μάθησή τους, όχι να προκαλέσουν άγχος. Ίσως χρειαστεί να πειραματιστείτε με διαφορετικά χρονικά όρια ώστε να δείτε τι είναι πιο αποτελεσματικό για τους μαθητές σας.
Διδάσκοντας το μάθημα
Διεξάγω ένα μάθημα σημαίνει παρουσιάζω νέο υλικό στους μαθητές και τους αφήνω να κάνουν εξάσκηση. Για να βοηθήσετε τους μαθητές να μάθουν και να θυμούνται τις νέες πληροφορίες, συνδέστε τις με προηγούμενες γνώσεις. Δώστε τους επαρκείς ευκαιρίες να εξασκηθούν στο νέο υλικό με την καθοδήγησή σας, με τους συμμαθητές τους ή μόνοι τους. Παρέχετε ανατροφοδότηση καθ’ όλη τη διάρκεια του μαθήματος και προετοιμάστε διαφορετικούς τύπους εργαλείων για να βοηθήσετε τους μαθητές που δυσκολεύονται.
- Τηρείστε το σχέδιο
Η εισαγωγή σας θέτει προσδοκίες για ολόκληρο το μάθημα. Δοκιμάστε να ακολουθήσετε το περίγραμμα του μαθήματος που έχετε δώσει. Αυτή η στρατηγική βοηθά στην ενίσχυση της δομής και της συνοχής μέσα σε ένα μάθημα. Αν γίνουν αλλαγές, δώστε εξηγήσεις ώστε να γίνουν προβλέψιμες.
- Αναθεωρείστε το προηγούμενο μάθημα
Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ είναι πιθανότερο να έχουν ανεπαρκή μνήμη εργασίας. Βοηθήστε τους μαθητές να ανακαλέσουν προηγούμενες γνώσεις με την επανάληψη. Αυτή η πρακτική όχι μόνο θα ενισχύσει το προηγούμενο μάθημα, αλλά θα τους βοηθήσει, επίσης, να θυμούνται το καινούργιο μάθημα. Η εξάσκηση τους παρέχει περιεχόμενο με το οποίο θα συνδέσουν τη γνώση στην μνήμη τους.
- Παρέχετε καθοδήγηση ώστε να παραμείνουν συγκεντρωμένοι
Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ αποπροσανατολίζονται εύκολα. Μπορεί να χαθούν στις σκέψεις τους ή σε άλλες δραστηριότητες στην τάξη. Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, βοηθήστε τους να μείνουν συγκεντρωμένοι χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως καθοδηγητικές σημειώσεις, χρώματα, μνημονικούς κανόνες, και διερευνητικά ερωτήματα.
- Ελέγξτε αν καταλαβαίνουν
Καθώς παρουσιάζετε το μάθημα και κατά τις δραστηριότητες εξάσκησης κάντε ερωτήσεις. Μπορείτε να ξεκινήσετε ρωτώντας και έπειτα απαντώντας τις δικές σας ερωτήσεις. Στη συνέχεια, μπορείτε να καθοδηγήσετε την τάξη στην απάντηση, να επιτρέψετε στους μαθητές να απαντήσουν συλλογικά, και στο τέλος μόνοι τους. Υποδειγματικές ερωτήσεις είναι οι «Τι έχεις μάθει μέχρι τώρα;», «Πώς κατέληξες σε αυτή την απάντηση;» και «Γιατί είναι σημαντική αυτή η πληροφορία;».
- Δώστε στους μαθητές αρκετό χρόνο
Συχνά απαιτείται περισσότερος χρόνος επεξεργασίας για να μάθουν νέα πράγματα. Ένα διδακτικό μοντέλο, η σταδιακή απελευθέρωση της ευθύνης, μεταφέρει την ευθύνη από τον δάσκαλο στον μαθητή μέσω τεσσάρων σταδίων (εγώ κάνω, εμείς κάνουμε, εσείς κάνετε μαζί, εσύ κάνεις μόνος σου). Δίνοντας επαρκή χρόνο στο κάθε στάδιο, ο μαθητής μπορεί να οικειοποιηθεί τις πληροφορίες πριν προχωρήσει.
- Παρέχετε επιπρόσθετη υποστήριξη
Προσέξτε τους μαθητές που δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις πληροφορίες. Παρέχετε επιπρόσθετη βοήθεια εξηγώντας το υλικό με διαφορετικό τρόπο, χρησιμοποιώντας περισσότερα παραδείγματα, ή ορίζοντας έναν άλλο μαθητή ως ομότιμο εκπαιδευτή.
- Σπάστε τη δουλειά σε μικρότερα βήματα
Όταν τελειώσετε τη δουλειά στην τάξη, διαιρέστε τις ανατιθέμενες εργασίες σε μικρότερα κομμάτια. Για παράδειγμα, αν έχετε ένα φύλλο εργασίας με 10 ερωτήσεις, κόψτε το φύλλο εργασίας στη μέση. Δώστε στους μαθητές τις πρώτες πέντε ερωτήσεις και αφού τις απαντήσουν, δώστε τους και τις άλλες πέντε. Αυτό βοηθάει τους μαθητές να μαθαίνουν να χωρίζουν τις εργασίες τους σε βήματα και τους κρατά αφοσιωμένους, βοηθώντας τους να ολοκληρώσουν επιτυχώς ολόκληρη την εργασία τους.
- Ενσωματώστε την υποβοηθητική τεχνολογία
Η χρήση της τεχνολογίας επιτρέπει στους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά και μπορεί να τους βοηθήσει να οργανώσουν τις σκέψεις τους. Επιτρέποντας στους μαθητές να κάνουν πρακτική εξάσκηση σε έναν υπολογιστή ή υπολογιστή ταμπλέτα (tablet) ή να γράψουν στον πίνακα, οι εργασίες γίνονται πιο ελκυστικές. Η υποβοηθητική τεχνολογία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη διαίρεση των εργασιών σε επιμέρους στοιχεία και έτσι μπορεί να αποφευχθεί η περιττή εκτέλεση πολλών εργασιών ταυτόχρονα. Για παράδειγμα, η υπαγόρευση σημειώσεων πριν πληκτρολογήσετε ή γράψετε ένα δοκίμιο διαχωρίζει τον καταιγισμό ιδεών από τη συγγραφή του κειμένου και έτσι η όλη εργασία γίνεται πιο διαχειρίσιμη.
- Παρέχετε υπενθυμίσεις χρόνου και μοντέλα ρυθμού
Συχνά οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ χρειάζονται βοήθεια στη διαχείριση του χρόνου τους. Παρόλο που έχετε δώσει συνολικούς χρόνους για το μάθημα και για κάθε δραστηριότητα, συνεχίστε να παρέχετε συνεπείς και συχνές υπενθυμίσεις. Επιπροσθέτως, δημιουργείστε ένα μοντέλο του ρυθμού τον οποίο πρέπει να ακολουθούν οι μαθητές ώστε να δουλεύουν μέσα στα χρονικά όρια. Για παράδειγμα, «Έχεις 10 λεπτά ακόμα για να ολοκληρώσεις αυτά τα 6 προβλήματα. Θα έπρεπε να έχεις φτάσει στο πρόβλημα τρία ή τέσσερα μέχρι τώρα». Αυτές οι υπενθυμίσεις βοηθούν τους μαθητές να μείνουν συγκεντρωμένοι και να ολοκληρώσουν τη δουλειά τους στον καθορισμένο χρόνο.
Τελειώνοντας το μάθημα
Ολοκληρώστε το μάθημά σας και βοηθήστε τους μαθητές να μεταβούν στην επόμενη δραστηριότητα ομαλά. Το πως τελειώνετε ένα μάθημα είναι εξίσου σημαντικό με το πως το ξεκινάτε. Βεβαιωθείτε ότι έχετε τελειώσει δυναμικά έτσι ώστε να μπορείτε να μεταβείτε στο επόμενο μάθημα και να ξεκινήσετε πάλι τη διαδικασία με ευκολία.
- Συνοψίστε τα βασικά σημεία
Βοηθήστε τους μαθητές να κατοχυρώσουν τις νέες γνώσεις που έμαθαν επαναλαμβάνοντας τις βασικές έννοιες τους μαθήματος. Η επανάληψη είναι απαραίτητη για έναν μαθητή με ΔΕΠ-Υ. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου έτσι ώστε οι μαθητές να εξηγήσουν τι έμαθαν, ή να επαναδιατυπώσετε τους στόχους.
- Επαναλάβετε τις ασκήσεις για το σπίτι
Όπως και με τις δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του μαθήματος, επαναλάβετε και τις εργασίες για το σπίτι. Ζητήστε από τους μαθητές να διαβάσουν τις εργασίες που είναι γραμμένες στον πίνακα και να τις καταγράψουν. Μπορείτε να πείτε σε μερικούς μαθητές να επαναλάβουν δυνατά ποια είναι η εργασία. Σκεφτείτε να ελέγξετε τα τετράδια των παιδιών ώστε να σιγουρευτείτε πως κατέγραψαν τα πάντα με ακρίβεια. Θυμηθείτε να προσαρμόσετε τις ασκήσεις για εξάσκηση στο σπίτι στις δεξιότητες που έχουν μάθει οι μαθητές. Η ατομική εξάσκηση στο σπίτι μπορεί να ενισχύσει την κατοχύρωση των διδασκόμενων γνώσεων.
- Ομαλές μεταβάσεις
Είναι σημαντικό για τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ να ξέρουν ποια δραστηριότητα ή κατάσταση ακολουθεί. Θέλετε να εστιάσετε ιδιαίτερα στην υπενθύμιση τυχόν αλλαγών στους κανόνες για την επόμενη δραστηριότητα. Οδηγίες βήμα προς βήμα για το πως θα προετοιμαστούν για το επόμενο μάθημα, οπτικά μηνύματα, και περισσότερος χρόνος για να οργανωθούν οι μαθητές είναι αυτά που θα δημιουργήσουν μια ομαλή μετάβαση.
Μετάφραση: Μαρία Πανταζίδου, φοιτήτρια Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ
